Het klokkenspel van de Grote Triomfante en de klaagzang van de Gentenaars

Het Emile Braunplein met zijn Stadshal heeft sinds de eerste kolom in de grond stak heel wat ophef veroorzaakt. Zo ook de betonnen klokkenstoel naast de Sint-Niklaaskerk. “Ongepast”, “respectloos” of tout court “lelijk ding”. Dat een voorbijgaande toerist er het zijne van denkt, is niet meer dan logisch. Maar ook dan is het soms eens nodig om een woordje uitleg te geven over de context waarin deze sokkel werd verwezenlijkt.

De hele soap rond de klokkenstoel beperkt zich eigenlijk zelfs niet tot de sokkel zelf. Er zijn heel wat misverstanden rond de verschillende klokken die dan weer wel en dan weer niet op de sokkel terecht zouden komen, dus het is noodzakelijk om de context eerst te schetsen om de situatie volledig te begrijpen.

Klokke Roeland is van naam voor velen de bekendste klok in Gent. Maar de meesten weten niet dat deze stormklok uit 1314 eigenlijk niet meer bestaat. Deze werd in 1659 vernietigd en omgesmolten tot veertig kleinere klokken die nu deel uitmaken van de beiaard in het Belfort én om een andere, grote klok te gieten: de “Grote Triumphante“.

De Grote Tromfante vóór de KoBra-werken. © Stijn Hosdez
De Grote Triomfante vóór de KoBra-werken. © Stijn Hosdez

De Grote Triomfante werd gegoten in 1660 uit de brokstukken van de originele Klokke Roeland en barstte in 1914 door een slechte afstelling van het elektrische luidmechanisme. Doordat het niet veel nut had een gebarsten klok in de beiaard te laten hangen, belandde de Grote Triomfante uiteindelijk in 1948 op een sokkel op het Emile Braunplein. De klok die de Gentenaars en toeristen het meest gekend hebben.

ADH 2014-03-11 KoBra Klok-007

In de volksmond werd al snel gesproken over de Klokke Roeland, wat uiteraard onjuist was.

De klok werd in 2009 naar aanleiding van de KoBra-werken volledig gerestaureerd en moest, conform de overeenkomst met de Vlaamse Regering die de subsidies betaalde, in de beiaardkamer als beiaardklok worden opgenomen.

Plaatsing van de Grote Triomfante in de klokkenstoel. © Stad Gent
Plaatsing van de gerestaureerde Grote Triomfante in de klokkenstoel. © Stad Gent

De Michielsklok, die destijds in de beiaard werd omhooggehangen ter vervanging van de gebarsten Grote Triomfante en die men ondertussen ook al verkeerdelijk de Klokke Roeland ging noemen, zou op termijn vervangen worden door de Mathildisklok, die in 2008 gegoten werd als aanvullende mi-klank voor de beiaard. Die klok kostte 180.000 euro.

De Michielsklok in de beiaard. © Mark Turner
De Michielsklok in de beiaard. © Mark Turner

Maar dat mocht niet van het Agentschap Onroerend Erfgoed omdat de 10 ton zware klok de stabiliteit en de erfgoedwaarde van het beschermde Belfort in het gedrang zou brengen. Het stadsbestuur zocht dan naar een nieuwe locatie om de Mathildisklok in onder te brengen.

ADH 2014-03-11 KoBra Klok-003

Met de bouw van klokkenstoel aan het Emile Braunplein, vlak naast de sacristie van de Sint-Niklaaskerk (die overigens zelf een 20e-eeuwse reconstructie is van de oorspronkelijke sacristie), leek de beslissing genomen te zijn om de Mathildisklok daar omhoog te hangen. Dat was niet naar de zin van de Beiaardkring, die tot op heden het been stijf houdt en vindt dat de klok in het Belfort moet hangen. Daardoor blijft de nieuwe klok vastgehouden bij zijn Nederlandse fabrikant.

Een lege klokkenstoel aan de Stadshal zou echter nog rampzaliger zijn dan het al was, dus besliste het stadsbestuur om de Grote Triomfante, die pas gerenoveerd was, daar omhoog te hangen in plaats van het terug een plek te geven in het Belfort.

kobra-aanzicht-1
Voorontwerp van Robbrecht & Daem i.s.m. Marie-José Van Hee.

Het moet gezegd worden dat dit in het oorspronkelijke plan echter nooit een blote betonnen structuur zou geweest zijn. In het voorontwerp was er sprake van een massieve sokkel, die de lift tussen het Gouden Leeuwplein en de ‘green’ huisvest, bekleed met dezelfde verharding van het plein ernaast. Omdat het stadsbestuur een nieuwe locatie zocht voor de Mathildisklok, werd besloten om bovenop deze liftkoker een robuuste, houten constructie te voorzien die de klok zou dragen, omhuld door een doorzichtige, glazen constructie die de klok zou beschermen tegen weer en wind. Door er een open constructie van te maken, bleef de zichtbaarheid op de sacristie van de Sint-Niklaaskerk gewaarborgd.

Maar dat was echter niet naar de zin van de omwonenden van Klein Turkije, die vreesden voor heel wat geluidsoverlast door het luiden van de klok. Het is onder die druk van de lokale bewoners dat het Gentse stadsbestuur besliste om het materiaal van de klokkenstoel te veranderen van glas naar beton, om het luide klokkenspel enigszins in te kapselen. Achteraf gezien natuurlijk een ondoordachte beslissing, gezien het feit dat de Grote Triomfante héél uitzonderlijk of zelfs helemaal niet geluid wordt.

Vorige week raakte bekend dat de kunstenaar Michaël Borremans in samenwerking met de architecten een fresco van olieverf zal schilderen op de betonnen vlakken, kwestie van de sokkel wat meer te camoufleren en te laten ‘opgaan’ in zijn omgeving?

De aanwezigheid van het betonnen object aan het Emile Braunplein is dus nooit een bewuste keuze geweest van de architecten, maar eerder een noodzaak om de dure Mathildisklok een plek te geven doordat ze niet meer in het Belfort mocht. Een klok gieten die te zwaar is voor het Belfort, een betonnen sokkel bouwen voor een klok die ze er uiteindelijk niet in willen zetten. Samenloop van omstandigheden of miscommunicatie, het blijft tot op heden nog niet duidelijk wat men uiteindelijk gaat doen met de Mathildisklok. Want ook het Agentschap Onroerend Erfgoed wil niet toegeven, en dus blijft de klok mooi in een depot bij onze noorderburen en zal de Grote Triomfante voorlopig over onze Stadshal blijven waken.

Tekst: Fréderic Louis
Bronnen: WikipediaVoorontwerpnota deel 1, deel 3, De Gentenaar, Beiaardkring, Verslag commissievergadering Vlaams Parlement
Foto’s: Amaury HenderickMark Turner, Stijn Hosdez & Stad Gent – Dienst Communicatie

9 replies on “ Het klokkenspel van de Grote Triomfante en de klaagzang van de Gentenaars ”
  1. Het is inderdaad een lange historie, en veel te ingewikkeld om aan derden volledig uit te leggen :-). Ik hou het er gewoon op dat de klok in de klokkenstoel gewisseld zou moeten worden met een andere klok in het Belfort en dat met de nieuwe, extra Mathildisklok de beiaard van het Belfort de meest complete ter wereld zou zijn.

    1. Zeker akkoord. Ten eerste is de klokkenstoel niet gemaakt voor de Grote Triomfante, waardoor deze nu veel te groot uitvalt voor maar een klein klokje vergeleken met de Mathildisklok (2,07m/6 ton versus 2,46m/10 ton). Met de plaatsing van de Mathildisklok in het Belfort zou de Gentse beiaard inderdaad de meest complete qua tonen zijn ter wereld; iets wat zeker de moeite is om na te streven.

      Maar het feit dat het Agentschap Ruimte & Erfgoed een bindend, negatief advies heeft gegeven doordat het de stabiliteit van het gebouw in gevaar zou brengen, met het feit dat een deel van de muren zouden moeten worden afgebroken worden om de klok tout court binnen te krijgen, is natuurlijk een feit waar we niet langs kunnen. Het Belfort verstevigen is natuurlijk ook nog een optie, maar wie gaat er dat betalen. Dan zijn we weer tien jaar verder.

  2. Dit artikel neemt een hoop verwarring weg, dank je!

    Puntje op de i: Ruimte en Erfgoed is sinds twee jaar van naam veranderd, het heet nu Agentschap Onroerend Erfgoed.

    Werd aangepast, bedankt voor de correctie!

  3. Een ongeloofwaardig verhaal dat geleid heeft tot een ongeloofwaardig resultaat.
    Zo’n reuzenklok laat men niet luiden op enkele meters boven de begane grond, zo’n instrument hoort in een hoge toren. Een symfonisch orkest laat je ook niet in een kamertje spelen. Staan er soms geen andere torens in de onmiddellijke omgeving van het “kwetsbare” Gentse Belfort? De toren van de St-Niklaaskerk bijvoorbeeld, sinds de restauratie stevig verankerd in een betonnen structuur? Of de kloeke torenstomp van de St-Michielskerk?
    Een andere veelbetekenend detail: de betonnen klokkenstoel “staat naast de gereconstrueerde sacristie” maar vooral tegen een van de mooiste middeleeuwse kerken in ons land. Of staat die kerk ook “tegen de sacristie”?

  4. Volledig mee eens Frans. Wat ook de context is, de hele inrichting ,ook van de rest van het plein, is een miskleun van jewelste. En tekenend voor het Gentse bestuur. De Mathildisklok hoort helemaal niet net boven de grond, en al helemaal niet op/in een vreselijk lelijke betonnen sokkel. Is er dan echt niemand binnen het Gentse bestuur die ook maar een greintje gezond verstand heeft ? Ondertussen zijn we al een paar jaren verder, en lijkt de plaatsing van de klok wel figuurlijk ‘gebetonneerd’. Het zielige sluitstuk van een verloederd plein….. En inderdaad, de toeristen met een onbevangen en onbevooroordeelde blik, begrijpen er niets van.

  5. Ik lees dit artikel net na Pasen, geef toelichting aan de kleuter die geïnteresseerd meeleest. “Mama maar als er een gat in de toren moet gemaakt worden voor de klok er in of uit kan, hoe zijn die dan naar Rome gevlogen?”
    Leg _dat_ nu nog maar eens uit met die klok die altijd in die stoel hangt…

    Of we zouden ons druk kunnen maken om dingen die echt de leefbaarheid van de stad bepalen natuurlijk 🙂

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.