De stempel van de Vlaams Bouwmeester op de Gentse architectuur en stedenbouw

Vorige week schrapte onze nieuwe Vlaamse regering de functie van de Vlaams Bouwmeester voor een nieuw Bouwmeesterscollege van vijf ‘experten’. Deze zullen worden ondergebracht bij het departement Ruimtelijke Ordening en krijgen een adviserende en ondersteunende rol bij projecten van de federale overheid en lokale besturen. Geen positieve evolutie voor velen, voor sommigen zelfs een stap terug in de tijd, waar grote overheidsopdrachten werden uitgedeeld zonder enige architecturale kwaliteitscontrole.

Coverfoto © Dennis De Smet.

Sinds 1999 heeft Vlaanderen drie Bouwmeesters gekend: b0b Van Reeth, Marcel Smets en Peter Swinnen, twee architecten en een stedenbouwkundige. De zogenaamde Open Oproep werd destijds in het leven geroepen en wierp heel snel zijn vruchten af. Vlaanderen verwierf sinds de instelling van de Vlaams Bouwmeester internationaal lof, doordat architectuur en stedenbouw een centraal aandachtspunt werd in het regeerbeleid en duidelijk kwalitatief hoogstaande architectuur kon laten realiseren.

Regelgeving wordt de norm, niet de verbeelding om tot creatieve oplossingen te komen.

Marc Dubois, “Vlaamse Bouwmeester afgeschaft: N-VA haalt slag thuis“, Knack (28/07/’14)

Door het afschaffen van de functie van de Vlaams Bouwmeester en de diensten Ruimtelijke Ordening meer te betrekken bij het beoordelen van de projecten, wordt de kans echter groot dat diegene met de langste arm vrij spel krijgen, en de transparante selectieprocedures van de Open Oproep plaats moeten maken voor politiek gekleurde en architecturaal ondoordachte keuzes zoals vóór 1999.

Nieuwe bibliotheek aan de Waalse Krook in aanbouw, juli 2014.
Nieuwe bibliotheek aan de Waalse Krook in aanbouw, juli 2014. Foto © Fréderic Louis.

Ook op Gent kon de Vlaams Bouwmeester een duidelijke stempel drukken. Grote stedenbouwkundige projecten zoals de realisatie van het Acaciapark en de nieuwe bibliotheek aan de Waalse Krook zijn via een Open Oproep in uitvoering geraakt. Het is dan ook interessant om eens enkele gerealiseerde en lopende, maar ook enkele noemenswaardige, geannuleerde projecten in Gent kort toe te lichten.

OO 0522: Acaciapark, uitgevoerd

abscis-acaciapark-1

Sociaal huisvestingsproject met 40 woningen en openbaar park. Foto's © ABSCIS ARCHITECTEN.
Sociaal huisvestingsproject met 40 woningen en openbaar park. Foto’s © ABSCIS ARCHITECTEN.

In het kader van het masterplan ‘Zuurstof voor de Brugse Poort’ besliste de overheid in 2003 een aantal terreinen in de Brugse Poort te gaan herinrichten met het oog op het verbeteren van de woon- en levenskwaliteit van de wijkbewoners. De nieuwe, verschillende sociale woninggroepen, naar het ontwerp van ABSCIS ARCHITECTEN, vormen één geheel door een consequente architectuur en uniform materiaalgebruik.

Meer info op de website van de Vlaams Bouwmeester en ABSCIS ARCHITECTEN.

OO 2067: Parkeertoren Ledeberg, selectieprocedure lopend

ADH 2014-04-16 Speurder-014

ADH 2014-04-16 Speurder-010
De locatie van de nieuwe parkeertoren in Ledeberg, in de schaduw van het Zuid-viaduct. Foto’s © Amaury Henderick.

Het Gentse Mobiliteitsplan en Ruimtelijk Structuurplan voorziet een “ring van P+R parkings rond Gent”, waarvan één in Ledeberg zou komen te liggen. Na een eerste kandidatuurstelling voor de Open Oproep van de Vlaams Bouwmeester, zijn nu 5 geselecteerden uit de bus gekomen die mogen verder werken op een ontwerp.

Meer info in een voorgaand artikel en op de website van de Vlaams Bouwmeester.

OO 1201: Restauratie Universiteitsbibliotheek, in uitvoering

boekentoren-amaury henderick

De belvedère op de bovenste verdieping van de Boekentoren. Foto's © Amaury Henderick
De belvédère op de bovenste verdieping van de Boekentoren. Foto’s © Amaury Henderick.

Het universiteitscomplex aan de Rozier naar het ontwerp van Henri Van de Velde, verkeert al jaren in slechte staat, zowel bouwkundig als technisch. De universiteit beoogde een restauratie en een actualisering met respect voor de authenticiteit en de kwaliteit van het monument en liet daarop een Open Oproep opstellen. De tijdelijke vennootschap tussen onder andere Robbrecht & Daem Architecten, Barbara Van der Wee en SumProject werd hiervoor uiteindelijk geselecteerd.

Meer info op de website van de Vlaams Bouwmeester en Robbrecht & Daem Architecten.

OO 2002: Provinciehuis, geannuleerd

capitolehires

waalsekrookhires
De ingrijpende aanpassingswerken van het Urbis-complex zullen er nooit komen. Illlustraties © NERO Architecten.

Het winnende onderzoeksontwerp van NERO Architecten kwam tegemoet aan de vraag van de Provincie Oost-Vlaanderen om het huidige Urbiscomplex, dat dateert van begin jaren ’90, te restaureren naar een centrale vestiging met een sterke identiteit en uitstraling. Het provinciebestuur besloot echter te verhuizen naar de Leopoldskazerne (zie verder) in plaats van het complex te renoveren waardoor het project werd geannuleerd.

Meer info op de website van de Vlaams Bouwmeester en NERO Architecten.

OO xxxx: Forum voor Muziek, Dans en Beeldcultuur, geannuleerd

Het concertgebouw dat Gent altijd wou maar voorlopig nog niet krijgt. Maquette © Neutelings Riedijk Architects
Het concertgebouw dat Gent altijd wou maar niet kreeg. Maquette © Neutelings Riedijk Architects.

Meer dan dertig internationale topbureaus zonden een ontwerp in voor het veelbesproken concertgebouw aan de Waalse Krook. Wijlen Gerard Mortier, opera-intendant en bezieler van het project, zei destijds dat het de bedoeling was om jaarlijks tot 250.000 mensen naar het forum te lokken. De ontwerpwedstrijd voor het prestigieuze project werd gewonnen door Neutelings Riedijk Architects, maar het project liep echter op de klippen uit geldtekort, nadat een groot deel van de subsidies naar Antwerpen vloeide om daar onder andere het Museum Aan de Stroom (MAS) en de uitbreiding van deSingel te realiseren.

Meer info op de website van Neutelings Riedijk Architects.

OO 1702: Bezoekerscentrum Havenbedrijf Gent, gerealiseerd

Visitor Center Port of Ghent

Het nieuw bezoekerscentrum aan de Rigakaai ligt subtiel tussen de houten loodsen. Foto's © Dennis De Smet.
Het nieuw bezoekerscentrum aan de Rigakaai ligt subtiel tussen de houten loodsen. Foto’s © Dennis De Smet.

Aan de Rigakaai, in het zuiden van de haven van Gent, net langs de Vliegtuiglaan, realiseerde het Havenbedrijf Gent een nieuw bezoekerscentrum waaruit alle georganiseerde bezoeken aan de haven vertrekken. Het ontwerp van TETRA Architecten werd geselecteerd om jaarlijks meer dan 15.000 mensen ontvangen voor verschillende doeleinden.

Meer info in een voorgaand artikel, op de website van de Vlaams Bouwmeester en TETRA Architecten.

OO 1801: Waalse Krook, in uitvoering

krook-kuiperskaai

De nieuwe bibliotheek van de toekomst moet Gent op de internationale architectuurkaart zetten. Illustraties © Aranda-Pigem-Vilalta en Coussée & Goris Architecten
De nieuwe bibliotheek van de toekomst moet Gent op de internationale architectuurkaart zetten. Illustraties © Aranda-Pigem-Vilalta en Coussée & Goris Architecten.

In 2006 lanceerde Vlaams Minister van Cultuur Bert Anciaux het idee om de site aan de Waalse Krook te herontwikkelen als een ‘Multimediale Site’. Dat vertaalt zich nu in de oprichting van een kennis- en cultuurcentrum, waarin kennis en cultuur zowel op de klassieke wijze (bedrukt papier) als op hoogtechnologische dragers wordt verzameld, bewaard, ontsloten en gebruikt. Het winnend ontwerp voor deze bibliotheek van de 21e eeuw waaronder het vaak werd vernoemd is van de hand van het Gentse Coussée & Goris Architecten en het Spaanse Aranda-Pigem-Vilalta Arquitectes.

Meer info in een voorgaand artikel, en op de website van Coussée & Goris Architecten en de Vlaams Bouwmeester.

OO 2701: Leopoldskazerne, selectieprocedure lopend

VB-OO27-GENT-310

Voorlopig één open vlakte. De prijsvraag moet daar verandering in brengen. Foto's © Stijn Bollaert.
Voorlopig één open parkeervlakte. De prijsvraag moet daar verandering in brengen. Foto’s © Stijn Bollaert.

In november vorig jaar raakte bekend dat de provincie Oost-Vlaanderen dan toch niet ging blijven vertoeven in het Urbiscomplex aan de Zuid maar het gebouw wou verkopen, om te kunnen verhuizen naar de Leopoldskazerne aan de rand van het Citadelpark en de Gentse stadsring. De Vlaams Bouwmeester lanceerde kort daarop een Open Oproep voor een volledige studie- en ontwerpopdracht voor de integratie van het nieuw Provinciehuis Oost-Vlaanderen binnen de Leopoldskazerne uit 1900.

Meer info in een voorgaand artikel en op de website van de Vlaams Bouwmeester.

OO 2005: Rabot-site, in uitvoering

© Pieter Lozie

Na het slopen van de eerste Rabottoren, zal een eerste deel van de nieuwbouw gerealiseerd worden. Foto © Pieter Lozie & illustratie © Poponcini & Lootens Architecten.
Na het slopen van de eerste Rabottoren, zal de eerste fase van de nieuwbouw gerealiseerd worden. Foto © Pieter Lozie & illustratie © Poponcini & Lootens Architecten.

In een Open Oproep werd gevraagd om gericht een ontwerpmatige verfijning te maken van het bestaande ‘strokenmasterplan’ van WIT Architecten voor de volledige Rabotsite. Verschillende aspecten, zoals sociaal wonen en huisvesting, technische expertise, ruimtelijke kwaliteit en buitenaanleg, moesten hier samengebracht worden tot een inspirerend geheel. Poponcini & Lootens Architecten won deze prijsvraag en momenteel is de eerste fase in uitvoering, met de sloop van de eerste Rabottoren.

Meer info in een voorgaand artikel, en op de website van Poponcini & Lootens en de Vlaams Bouwmeester.

OO 2113: Uitbreiding campus Schoonmeersen, in uitvoering

sportcomplex-schoonmeersen-1

Met de verschillende nieuwbouwen zal de campus er meteen een pak beter uitzien. Illustraties © SADAR+VUGA.
Met de verschillende nieuwbouwen zal de campus er meteen een pak beter uitzien. Illustraties © SADAR+VUGA.

De eerste opdracht op de campus Schoonmeersen van Hogeschool Gent binnen deze Open Oproep is het bouwen van een nieuwe sporthal of ‘evenementenhal’, aansluitend op de bestaande sportzaal. Verder moet ook het bestaande B-gebouw dat dateert uit de jaren ’70 een zware ‘facelift’ ondergaan. Aansluitend wordt een ‘studentenplein’ aangelegd, terwijl op het zuidelijk deel van de campus een gebouw voor administratie en onderwijs is gepland voor het departement Sociaal-Agogisch Werk (Soag-gebouw) met zowel leslokalen, praktijklokalen als kantoren. Alle gebouwen worden ontworpen door de samenwerking tussen het Belgische Lens°Ass Architecten en het Sloveense SADAR+VUGA.

Meer info in een voorgaand artikel, en op de website van SADAR+VUGA en de Vlaams Bouwmeester.

Ook het Citadelpark zal worden heraangelegd op lange termijn na een Open Oproep. Foto © Fréderic Louis.
De inrichting en onderhoud van het Citadelpark zal ook worden vernieuwd op lange termijn. Foto © Fréderic Louis.

Verder zijn er ook nog noemenswaardige lopende projecten zoals het ontwerp voor een nieuwe fietsers- en voetgangersbrug over de Watersportbaan, de hernieuwing van de ontwerpgrammatica van het Citadelpark, en uiteraard het pilootproject Collectief Wonen in Meulestede.

Kortweg dus heel wat potentieel voor de nabije toekomst om Gent verder om te vormen tot een hotspot van architecturale en stedenbouwkundige parels. De vraag blijft echter of deze trend kan worden blijven voortgezet met het nieuwe Bouwmeesterscollege, of er een abrupt einde dreigt aan creatieve projecten in de Gentse binnenstad. Enkel de toekomst zal dat uitwijzen, en we mogen hopen dat de inzet van de voorbije 15 jaar door één enkele politieke beslissing niet ongedaan wordt gemaakt.

Tekst: Fréderic Louis

3 replies on “ De stempel van de Vlaams Bouwmeester op de Gentse architectuur en stedenbouw ”
  1. U vergeet nog de belangrijke rol te vermelden die toenmalige bouwmeester Marcel Smets speelde bij de aanpassingen van het project aan Gent Sint-Pieters. Het oorspronkelijke, katastrofale project van NMBS-promotor Euro Immo Star werd via een kwaliteitskamer onder zijn voorzitterschap toch nog een heel pak verbeterd, met meer publieke ruimte, betere connectie met de aanliggende buurt, aanpassing van de bouwhoogtes en volumes van de torens,… Bovendien werd er ook eindelijk werk gemaakt van een degelijke communicatie met de buurt. Het resultaat is misschien nog steeds niet geweldig, maar beeld je maar eens in hoe dat zou verlopen zijn als de promotoren de vrije baan zouden gekregen hebben, zonder een bouwmeester om in te grijpen wanneer nodig…

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.